مقایسه تطبیقی دو نسخه طوطی نامه درموزه کلیولند و کتابخانه چستربیتی

سلسله گورکانی هند با پادشاهی بابر آغاز گردید و با حکومت امپراتوران هنر دوست پس از وی به عنوان یکی از دوره های طلایی نگارگری هند جاودانه شد. همایون شاه ـ پسر بابر ـ پس از به سلطنت رسیدن برای تثبیت قدرت نظامی به دربار شاه تهماسب پناهنده شد و پس از آشنایی با نگارگران کتابخانه سلطنتی همچون میرسیدعلی، میرمصور و خواجه عبدالصمد شیفته سحرآفرینی ایشان شده آنان را به کتابخانه سلطنتی خویش دعوت نمود و بدین ترتیب نفوذ نگارگری صفوی در دربار گورکانی آغاز گردید و تصویر سازی نسخه های ادبی به صورت ترکیبی از نگاره های بومی، هند و ایرانی و غربی پا به عرصه ای نو نهاد که از جمله می توان به دو نسخه طوطی نامه ی محفوظ در موزه کلیولند و کتابخانه چستربیتی اشاره نمود. نسخه طوطی نامه محفوظ در کتابخانه چستربیتی دوبلین شامل 113 نگاره به سبک مغولی دوران اکبر شاه و بدون انتساب نگاره ها به نگارگرانی مشخص می باشد. نسخه دیگر طوطی نامه محفوظ در موزه کلیولند شامل 244 نگاره است. اهمیت این مجموعه در معطوف بودن آن به عنوان اثری است که سبک های بومی، هند و ایرانی و غربی را به هم می آمیزد و در آثار بعدی همچون حمزه نامه سبک مغولی یک پارچه ای را به نمایش می گذارد. وجود ویژگی های مشترک در نگاره های این نسخه و حمزه نامه باعث می گردد تصویر گری آن را به حدود سال(967 ه . ق.) و توسط نگارگران کارگاه سلطنتی اکبرشاه نسبت دهند که نام برخی از ایشان در حاشیه نگاره ها ثبت شده است. موضوع نگاره ها، داستان سرایی طوطی سخندانی است که در غیاب صاحب تاجر خویش، با روایت داستان هایی در 52 شب زن وی را سرگرم می کند و از ارتکاب خیانت به همسر باز دارد. نسخه ادبی این داستان تألیف ضیاء نخشبی و بر اساس داستان های عامیانه کهن هندی می باشد و روایت ها به صورت تو در تو در برگیرنده مضامینی تخیلی، عاشقانه و جادویی است. آنچه در این مجموعه به چشم می خورد سیر پیش رونده هم آمیزی سبک های بومی هندی همچون کاندایانا و کاراپنکاشیکا با سبک هند و ایرانی و ظهور تمایلات نقاشی واقع گرایانه اروپایی در نسخه طوطی نامه موزه کلیولند است که در نسخه چستربیتی با محیط و شرایط جغرافیایی هند عجین شده است و با نمایش سبک مغولی منسجم، متأخر بودن این نسخه را نسبت به اثر دیگر بیان می دارد.